Carnaval, over verschil in perceptie, groepsdruk en sociale identiteit

Alaaf! Het was weer carnaval. Vooral onder de rivieren was het volop feest volop en kan er nu weer het hele jaar worden uitgekeken naar deze 4 dagen feest. Terwijl boven de rivieren veel mensen helemaal niets begrijpen van carnaval. Hoe komt het nou dat er zo’n scheiding is in het land als het gaat om dit feest? Voor de sociale wetenschap is carnaval een fantastisch evenement om verschillende fenomenen waar te nemen. Welke? Ik leg het je uit als communicatiespecialist.

Carnaval en het verschil in perceptie

Het van oorsprong katholieke feest carnaval wordt voornamelijk gevierd in zuidelijke provincies van Nederland. Noord-Brabant en Limburg zijn verreweg de provincies met de meeste carnavalsoptochten en grootste feesten. Van jongs af aan wordt onder de rivieren het belang van carnaval uitgelegd. Kinderen wordt verteld dat het een feest is om samen te komen, even alle dagelijkse zorgen en beslommeringen vergeten en gewoon een aantal dagen jezelf kunnen zijn. Zonder dat iemand je tegenhoudt.

Boven de rivieren is de uitleg over carnaval iets anders. Meer dan eens hoor je mensen van boven de rivieren zeggen dat carnaval alleen draait om zoveel mogelijk zuipen, vreemdgaan en je in een belachelijk pak hijsen. Dat zijn ook vaak de beelden die op internet verschijnen en zeker wanneer er in je eigen dorp of stad geen carnaval wordt gevierd, zal dat ook de perceptie zijn die je hebt van het feest. Boven de rivieren zit het carnavalsfeest nou eenmaal niet in de opvoeding. Dit verschil in perceptie leidt ook ieder jaar weer tot kleine aanvaringen wanneer ‘noorderlingen’ gaan carnavallen bij de ‘zuiderlingen’.

Groepsdruk tijdens carnaval

Carnaval vier je met vrienden en familie, oftewel, in een groep. Wil je bij die groep blijven horen, dan dien je je te houden aan de sociale normen die binnen die groep gelden. Dit kunnen descriptieve of verplichtende normen zijn (Reno, Cialdini & Kallgren, 1993). De descriptieve normen kun je zien als richtlijnen welk gedrag er van je verwacht wordt. De verplichtende normen zeggen wat je moet doen binnen de groep. Groepsdruk heeft vooral te maken met de laatste categorie. Sta je in de kroeg en wil je eigenlijk geen bier meer, heeft een vriend net een blad met bier gehaald. Iedereen jut je op om vooral mee te doen en uiteindelijk bezwijk je onder de groepsdruk. De verplichtende norm stelt namelijk dat je mee moet drinken om niet buiten de boot te vallen.

Sociale identiteit en carnaval

Wat je wilt voorkomen, is dat je buiten de groep valt. De Social Identity Theory (Tajfel & Turner, 1979) stelt dat onze sociale identiteit bepaald wordt door de groep waar we bij horen. Maar om bij een groep te horen moeten we dus wel het gewenste gedrag uitvoeren. Zeker als we onzeker zijn, zullen we het gedrag van mensen om ons heen overnemen (Sherif, 1936). Voor een feest als carnaval is het belangrijk om niet alleen te zijn en gaat de sociale identiteit vaak ten koste van de groepsdruk. Immers, we willen niet sociaal geïsoleerd raken tijdens een feest voor vrienden.

Cialdini: autoriteit en liking

Maar stel dat je onder de rivieren vandaan komt en eigenlijk helemaal niet wilt carnavallen? En je hebt de factor groepsdruk al kunnen weerstaan? Dan is er ook nog een autoriteit als Omroep Brabant die jou overtuigt om toch te gaan carnavallen. Als je alleen maar hossende en feestende mensen ziet bij een van jouw bronnen voor nieuwsvoorziening, raak je ervan overtuigd dat dit de norm is. En dan zal de kans groter zijn dat je je toch in het feestgedruis stort (Cialdini, 2009). Om nog maar te zwijgen over liking, een ander overtuigingsprincipe van Cialdini. Tijdens carnaval ga je terug naar je roots en zie je veel bekenden en mensen die net zoals jij zijn. Je neemt sneller iets aan van mensen die je leuk vindt, dus als zij carnavallen, wil jij dat waarschijnlijk ook.

Carnaval: een fascinerend evenement

Of je carnaval viert of gaat vieren of lekker thuis blijft, het valt niet te ontkennen dat het een fantastisch evenement is om van een afstandje te analyseren. Er gebeurt zoveel wat in het normale leven niet gebeurt. En dan heb ik het even niet over de verkleedpartijen en de carnavalsmuziek. Juist tijdens de carnavalsdagen zie je zoveel bekende fenomenen uit de sociale wetenschap. Regels die de rest van het jaar gelden, vervagen tijdens het feest.

En is het dan erg dat de oorspronkelijke betekenis van carnaval wat naar de achtergrond verdwijnt? Niet zolang het gaat om het samenzijn en feestvieren met bekenden. Wel als het uitdraait op excessief drankgebruik en agressie. Maar wie wel eens onder de rivieren is geweest, weet ook dat het echte carnaval vooral draait om de gezelligheid. Niet ’s avonds, maar juist overdag. Kletsen met Jan en alleman en iedereen is gelijk. Alaaf!

Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.

Bronnen

Cialdini, R. B. (2009). Influence: Science and practice (5th ed.). Boston: Allyn & Bacon.

Sherif, M. (1936). The psychology of norms. New York: Harper.

Reno, R. R., Cialdini, R. B. & Kallgren, C. A. (1993). The transsituational influence of social norms. Journal of personality and social psychology, 64, 104-112.

Tajfel, H. & Turner, J. C. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. In W. G. Austin & S. Worchel (Eds.), The social psychology of intergroup relations (pp. 33–47). Monterey, CA: Brooks/Cole.