Welke invloed heeft groepsdruk op ons gedrag?

We herkennen het allemaal wel: je bent met vrienden uit en je wilt eigenlijk naar huis. Jouw vrienden blijven allemaal en vragen je om nog één drankje te doen. Of om nog heel even te blijven. Ook al heb je hier eigenlijk geen zin in, de kans is groot dat je zwicht onder groepsdruk. Maar hoe komt dat nou? Waarom is het zo moeilijk om je eigen beslissing door te zetten? Waarom hebben de mensen om je heen zo’n invloed op jouw gedrag?

Mensen zijn sociale dieren

Filosoof Baruch Spinoza zei het 300 jaar geleden al: mensen zijn sociale dieren (Severin & Tankard Jr, 2010). Alleen en gelukkig zijn is weinigen gegeven. Het leven in groepen begint al bij de geboorte en verandert daarna nauwelijks meer. Denk maar eens aan familie, je schoolklas, je collega’s op het werk, je vrienden van het voetbalteam en ga zo maar door. Het leven in groepen is niet alleen goed voor de sociale interactie, het helpt je ook op weg naar geaccepteerd gedrag. Wanneer je in een groep leeft, is het een kwestie van geven en nemen. Er gelden namelijk sociale normen binnen de groep.

Sociale normen en groepsgedrag

Sociale normen zijn gedeelde regels binnen een groep waar iedereen zich aan hoort te houden, wil je bij de groep horen. Sociale normen kunnen descriptief zijn of verplicht (Reno, Cialdini & Kallgren, 1993). Het verschil is dat descriptieve normen beschrijven wat normaal gesproken in een situatie van je verwacht wordt qua groepsgedrag. Verplichtende normen zijn gedragsregels die opgelegd worden, wil je binnen een groep geaccepteerd worden. We zijn vooral gevoelig voor verplichtende normen, omdat we niet buiten de boot (groep) willen vallen. Verkeerd groepsgedrag betekent namelijk dat je sociaal geïsoleerd raakt.

Groepsgedrag en groepsdruk

Bij groepsgedrag hoort dan ook groepsdruk. Er wordt een bepaald gedrag van je verwacht en je hoort je hier sociaal gezien aan te conformeren. Doe je dit niet, dan levert dit spanning op binnen de groep. Groepsdruk zie je overal terug. Een bekend experiment is de ‘Line-judging task’ van Asch (1958). Daarbij kreeg een proefpersoon eerst de linkerafbeelding te zien. Vervolgens moest de proefpersoon op de rechterafbeelding de lijn met gelijke lengte aanwijzen. Echter, voordat de proefpersoon dit kon doen gaven andere deelnemers aan het experiment (die bij de onderzoeker hoorden) een collectief foutief antwoord. In veel gevallen ging de proefpersoon mee met het foute antwoord, omdat hij niet tegen de stroom in durfde te gaan.

Groepsdruk in de praktijk

Je ziet groepsdruk overal terug. Denk maar eens aan het binnenstappen van een lift. De kans is vrij groot dat je precies zo gaat staan als de rest. Of je bent op vakantie met wat vrienden. En iedereen om je heen vindt dat de eerstvolgende stad alleen te bereiken is als je links gaat op de kruising. Terwijl jij weet dat je naar rechts moet. Zie dan je vrienden maar eens te overtuigen van jouw gelijk. Hetzelfde geldt voor een meeting op je werk. Zijn je collega’s overtuigd van A, terwijl je weet dat B beter is, dan zul je hemel en aarde moeten bewegen om niet onder de groepsdruk te zwichten.

Wat gebeurt er als je niet zwicht voor de groepsdruk?

Natuurlijk is het mogelijk om je poot stijf te houden en niet zomaar mee te gaan in het groepsgedrag. Echter, er kunnen dan twee dingen gebeuren. Ten eerste, de mensen om je heen gaan mee met jouw idee. Ten tweede, de mensen gaan niet mee met jouw idee. In het eerste geval is er geen probleem, in het tweede geval wel. Je loopt dan namelijk het risico op sociale exclusie. Turner en Tajfel (1979) beschreven met hun social identification model dat we ons willen identificeren met gelijkgestemden. We zijn voortdurend op zoek naar individuen die bij ons passen. Wanneer je dan tegen die mensen ingaat, bestaat het risico dat je uit de groep wordt gezet. En dan treedt sociale exclusie op.

Groepsgedrag in marketing

Ik wil nog een kleine zijstap maken naar groepsgedrag als marketinginstrument. Hoe vaak zie je niet staan: ‘Duizenden mensen gingen je voor!’ Er wordt hier ingespeeld op de sociale norm. Blijkbaar vinden namelijk heel veel anderen het goed om dit product te kopen. Dan zou je bijna gek zijn om het product niet ook aan te schaffen. Wat er dan gebeurt, is eigenlijk zwichten onder de groepsdruk. Want heb je het product wel nodig? Wilde je het wel kopen voordat je las dat duizenden anderen al blij zijn met het product?

Advies voor in de praktijk

Groepsgedrag en groepsdruk zijn onvermijdelijk in de huidige maatschappij. Het is belangrijk om je mee te laten voeren met het groepsgedrag van de sociale groep waartoe je behoort. Desondanks is het wel verstandig om je voortdurend af te vragen of het gedrag dat je uitvoert ook daadwerkelijk jouw gedrag is. Tegen de stroom ingaan is lastig en je maakt jezelf niet populair, maar als je keer op keer het niet eens bent met het gedrag van de groep, is het misschien niet de beste groep voor jou. Zo ontdek je gauw genoeg wat je echt zelf wilt!

Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.

Bronnen

Asch, S. E. (1958). Effects of group pressure upon the modification and distortion of judgements. In E. E. Maccoby, T. M. Newcomb & E. L. Hartley (eds), Readings in social psychology, 3rd, 174-183. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Reno, R. R., Cialdini, R. B. & Kallgren, C. A. (1993). The transsituational influence of social norms. Journal of personality and social psychology, 64, 104-112.

Tajfel, H. & Turner, J. C. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. In Austin, W. G. & Worchel, S. (Eds.), The social psychology of intergroup relations, 33–47.

Severin, W. J. & Tankard Jr., H. W. (2010). Communication theories. Texas: Pearson.