Een bekende regel in communicatie is dat je jouw boodschap moet afstemmen op het publiek dat je wilt bereiken. Verschillende doelgroepen vragen om verschillende boodschappen. Nog belangrijker wordt dit als je bezig bent met gezondheidscommunicatie. Immers, om mensen te bewegen tot het uitvoeren van het juiste gedrag, is het heel belangrijk dat je hen bereikt. Hetzelfde geldt voor voorlichting over bepaalde ziektes, dan wil je wel dat de informatie ook mensen met minder kennis bereikt en zul je daar extra moeite voor moeten doen. Hoe ging dat rond corona?
Onderzoek van Nivel
Uit onderzoek van het Nivel, het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, blijkt dat Nederlanders met een niet-westerse achtergrond of met een laag inkomen veel meer risico lopen op overlijden als gevolg van corona dan andere Nederlanders. Dat werd nog eens versterkt wanneer deze mensen al een andere langdurige of chronische aandoening hadden. Voor niet-westerse Nederlanders was het risico op overlijden tot 29% hoger, voor mensen met een laag inkomen was dat 15% hoger.
Persconferenties over corona
We weten allemaal nog wel hoe de persconferenties over corona eruit zagen. Mark Rutte en Hugo de Jonge voor een blauwe wand met in het midden gebarentolk Irma. De taal was duidelijk niet op B1-niveau en er werd ook lange tijd geen gebruik gemaakt van afbeeldingen of video’s. Met als gevolg dat je een zeker niveau Nederlands moest beheersen om het te kunnen volgen. Voor mensen met een niet-westerse achtergrond of een laag inkomen zeker geen gegeven.
Websites over corona
Natuurlijk is een pandemie niet iets waar je elke dag mee te maken hebt. En dus is het begrijpelijk dat het even tijd kost voordat de communicatie is ingericht. Maar ook na flink wat tijd was het nog best puzzelen om informatie te achterhalen. Diverse websites werden online gezet en vervolgens moest je zelf maar op zoek naar de informatie. Dat was voor de meeste mensen al een opgave, laat staan als je iets minder goed Nederlands spreekt.
Ontsluitbaarheid van coronacommunicatie
En dan was het natuurlijk de vraag hoe het zat met het ontsluiten van coronacommunicatie en -informatie. Tijdens de persconferenties werd voortdurend verwezen naar de website rijksoverheid.nl/corona. Als je naar die website gaat, kom je terecht op een homepage met twaalf verschillende opties. Daar moet je eerst een keus uit zien te maken voordat je op gemakkelijkere taal terecht kunt komen. Maar goed, dat moet je dus wel eerst zien te bereiken. Niet echt eenvoudig.
Na drie jaar beter?
Stel je wilt vandaag de dag iets weten over corona en je spreekt geen of weinig Nederlands. Dan ga je opnieuw naar rijksoverheid.nl/corona. En mocht je iets over vaccinaties willen weten, dan klik je op die link. Vervolgens ben je benieuwd naar foto’s of video’s, dan moet je op communicatiemiddelen klikken. Dat brengt je bij een nieuwe pagina waar je op de knop communicatietoolkit moet klikken. Die opent vervolgens met vier websites, daarna wat algemene informatie en vervolgens video’s met ondertiteling in diverse talen. Echter, om te weten waar de video’s over gaan is het vervolgens wel van belang dat je Nederlands spreekt. Kortom, nog steeds best wel ingewikkeld.
Communicatie cruciaal
Als we het onderzoek van Nivel er opnieuw bij pakken, is het behoorlijk zorgelijk dat iemand die het Nederlands niet machtig is tot 30% meer kans loopt om te overlijden als gevolg van corona dan iemand die wel Nederlands spreekt. Natuurlijk zijn er vele factoren die hier een rol bij kunnen spelen, maar één is wel het ontsluiten van informatie. Wat moet je doen in welke situatie en hoe kun je jezelf en anderen beschermen? Als je die informatie vervolgens niet aangereikt krijgt of je kunt het moeilijk vinden, dan vergroot dat mogelijke problemen.
Vanaf het begin, aandacht voor mensen op afstand
Eén van de geleerde lessen tijdens de coronapandemie zou moeten zijn dat het ontzettend belangrijk is om communicatie vanaf moment één zo inclusief mogelijk te benaderen. Persconferenties in B1-taal, afbeeldingen en video’s waar je geen taal voor nodig hebt en duidelijke websites in meerdere talen. Bijvoorbeeld door een centrale openingspagina te creëren waarop je jouw taal kiest en vervolgens wordt je doorgestuurd naar de taal van jouw voorkeur. Hopelijk komt er natuurlijk geen nieuwe pandemie, maar mocht die komen, dan weten we wat er nodig is om te voorkomen dat mensen met een niet-westerse achtergrond of een laag inkomen een groot risico lopen.