In coronatijd hield het kabinet iedere paar weken een persconferentie. Daarin gaven Hugo de Jonge en Mark Rutte een update over de ontwikkelingen en kondigden ze zo nu en dan nieuwe maatregelen aan. Daarnaast werden er een heleboel infographics en routekaarten gemaakt. Communicatief deed het kabinet er alles aan om het gedrag van mensen te beïnvloeden. En niet te vergeten: inspelen op de sociale norm gebeurde volop. Denk maar terug aan ‘samen krijgen we corona onder controle’. Tegelijkertijd zag je in iedere talkshow experts praten over de maatregelen en de situatie. Welk communicatief effect hadden zij eigenlijk op het publiek?
Drie coronamaatregelen
Drie ingrijpende maatregelen vergden veel communicatie. Een app om te zien of je bij iemand met corona in de buurt was, test- en vaccinatierestricties en samenkomen met meerdere mensen tegelijk. Impopulaire maatregelen die alleen met goede communicatie het gewenste effect kunnen bereiken. Immers, als de grote meerderheid van de bevolking zich niet aan de maatregelen houdt, hebben ze weinig zin. Dat hebben we allemaal kunnen zien met sterk oplopende cijfers toen iedereen wel klaar was met corona.
Overheid en experts
Overheidsbeleid en maatregelen die daaruit volgen, komen natuurlijk uit Den Haag. Maar een gegeven is dat het vertrouwen in de overheid in Nederland niet zo hoog is. Dan kun je verwachten dat steun voor maatregelen vanuit de regering ook niet groot zal zijn. Zeker in een gezondheidscrisis zouden experts dan het verschil kunnen maken. Zij hebben kennis en expertise en als jij ze als autoriteit ziet, kan dat bijdragen aan de beoogde gedragsverandering vanuit het kabinet. Yuen (2023) heeft dat onderzocht in Hong Kong. Daar is het vertrouwen in de overheid weliswaar nog lager dan hier in Nederland, maar de bevindingen waren zeker interessant.
Steun voor beperkingen samenkomen
Eén van de onderzoeksvragen was of experts konden bijdragen aan steun voor COVID-19 maatregelen. Waarbij is gekeken naar de drie hierboven genoemde maatregelen. Uit het onderzoek bleek dat de steun voor beperkingen in het samenkomen van aantallen mensen groter werd als experts zich hier positief over uitlieten. Wanneer een gezondheidsexpert aangeeft dat het nodig is elkaar even niet te zien, gaan we hierin mee om infecties tegen te gaan.
Geen effect voor andere maatregelen
Als het gaat om test- en vaccinatiebeperkingen of het gebruik van een tracking-app om corona op te sporen, heeft een verhaal van een expert geen positief effect op de steun voor een maatregel. Hiervoor maakt het dus niet uit of alleen de overheid erover communiceert of ook allerlei gezondheidsexperts in talkshows.
Vertrouwen in experts
Of je meegaat met het verhaal van een expert staat of valt met het gegeven of je die persoon als autoriteit beschouwt. Je moet dan vertrouwen hebben dat de expert ook daadwerkelijk kennis van zaken heeft. Daarom heeft Yuen (2023) gekeken naar de geloofwaardigheid van experts wanneer ze het eens of oneens waren met overheidsmaatregelen. Uit het onderzoek kwam naar voren dat deelnemers meer vertrouwen hadden in experts die het niet eens waren met de overheid dan met experts die het wel eens waren met de regering. Daarbij maakte het niet uit of je het als expert één keer of altijd eens was met de overheidsmaatregelen.
Experts hebben een minimale rol
In ieder geval in Hong Kong, waar het vertrouwen in de overheid laag is, hebben experts slechts een minimale rol bij de steun voor COVID-19 maatregelen. Alleen als het gaat om groepsvorming kunnen experts een bijdrage leveren aan de support hiervoor. Voor de andere maatregelen was er geen effect in dit onderzoek. Een interessante bevinding is dat de geloofwaardigheid van een expert hoger is wanneer iemand het niet eens is met de overheid. Dat zou je communicatietechnisch natuurlijk slim kunnen aanpakken.
Kies zorgvuldig wie waar gaat zitten
Als overheid wilde je in coronatijd natuurlijk dat zoveel mogelijk mensen zich aan de regels zouden houden. Als je weet dat experts kunnen bijdragen aan steun voor de groepsvormingmaatregel en je weet dat experts geloofwaardiger worden geacht als ze het niet eens zijn met de overheid, moet je daar slim op inspelen. Zet je de minister aan tafel als er ook een kritische expert zit? Of zorg je ervoor dat de kritische expert jouw gewenste maatregel in een net andere vorm presenteert? Wat breng je op welk moment naar buiten, zodanig dat de kritische expert uiteindelijk jouw gewenste maatregelen bepleit? Nuttige kennis voor een eventuele volgende grote gezondheidscrisis.
Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.
Bronnen
Yuen, V. W. H. (2023). The efficacy of health experts’ communication in inducing support for COVID-19 measures and effect on trustworthiness: a survey in Hong Kong. Social Science & Medicine, 317.