We zitten midden in de vierde coronagolf. Waar we dachten het ergste nu wel gehad te hebben, is een semi-lockdown alweer bereikt. En het lijkt erop dat we afstevenen op nog meer restricties. Volgens het kabinet en het OMT komt dit vooral omdat we ons niet meer aan de basismaatregelen houden. Hoe komt dat eigenlijk? Waarom leggen we die regels zo makkelijk naast ons neer, juist nu het hard nodig is ze op te volgen? En hoe kun je er communicatief voor zorgen dat we ons toch weer juist gaan gedragen?
Vaccinatie is de uitweg uit de crisis
Denk eens terug aan vorig jaar rond deze tijd. De eerste vaccins kwamen langzaam op de markt. In de persconferenties was het credo ‘Vaccinatie is dé uitweg uit de crisis’. We zijn nu een jaar verder, de vaccinatiegraad is bijna 90% en zijn we uit de crisis? Nee, niet bepaald. Sterker nog, we zitten er nog middenin, hoeveel mensen er ook gevaccineerd zijn. Er zijn weer strenge maatregelen nodig om de druk op de zorg te verlichten. En of hier nu vooral ongevaccineerden liggen of niet, feit is dat landelijke maatregelen voor iedereen nodig zijn om de zorg te ontlasten.
We onthouden niet alles
Mensen zijn doorgaans niet in staat om lange boodschappen te onthouden. Het is niet voor niets dat korte zinnen, herhaling en opsommingen die bestaan uit maximaal drie delen het best werken als je iemand wilt overtuigen. Echter, dat kan zich ook tegen je keren. Denk nog eens terug aan de zin ‘Vaccinatie is de uitweg uit de crisis’. En hoe vaak je die gehoord hebt. Dat zit nu in ons hoofd geprent, waardoor je automatisch denkt dat volledig gevaccineerd betekent dat je veilig bent. De langere boodschap vergeet je daarmee. Dat een hoge vaccinatiegraad noodzakelijk is om zonder maatregelen verder te kunnen. Dat je als gevaccineerde ook nog de basismaatregelen moet volgen omdat je nog steeds besmet kan raken of het virus kunt verspreiden.
Maatregelen is ongelijk aan ‘uitweg uit de crisis’
Als je voortdurend hebt gehoord dat vaccineren helpt om uit de crisis te komen, kun je dat moeilijk combineren in je hoofd met meer maatregelen. Er wordt voortdurend opgeroepen om je aan de basismaatregelen te houden, want er zijn nog veel mensen niet gevaccineerd en die lopen daarmee risico. Maar zou de focus niet meer moeten liggen op ‘houd nog even vol, dan kunnen we gauw weer leuke dingen doen’?
Ver van mijn bed show?
Een aantal specialisten noemt als oorzaak voor het negeren van de basismaatregelen dat de angst weg is. We zijn niet meer bang voor het virus, want we zijn toch gevaccineerd. Klinkt logisch, al is het werken met fear appeal bij gedragsbeïnvloeding niet onomstotelijk bewezen. Dus al zou de angst nog bestaan, wie zegt dan dat we alsnog de basismaatregelen volgen? Wel zou het goed mogelijk kunnen zijn dat we minder mensen kennen die corona hebben opgelopen. Daar zou je met storytelling tegenwicht aan kunnen bieden. Door verhalen te maken waarmee mensen zich kunnen identificeren, krijg je een beter beeld voor wie we het doen. Een ziekenhuismedewerker die graag veilig bij z’n gezin wil kunnen zijn. Een ouder iemand die bang is om naar buiten te gaan. Een jong iemand die op in quarantaine moest omdat een klasgenootje ziek was. Verhalen die herkenbaar zijn, dicht bij de mensen.
Sociale norm inzetten
Daarnaast zouden Hugo de Jonge en Mark Rutte zich veel meer kunnen richten op de sociale norm. In plaats van vertellen hoe het allemaal niet moet, laten zien wat wel het gewenste gedrag is. Zonder dat direct te verbinden aan de basismaatregelen. Natuurlijk is herhaling goed, maar dat kan averechts werken omdat we vaccinatie en maatregelen niet meer als ‘logisch’ bij elkaar vinden passen. Vertel hoe je samen wel iets leuks kunt doen. Vertel hoe je je in herkenbare situaties aan de basismaatregelen houdt, zonder die expliciet te benoemen. Dan spiegelen we ons gedrag aan die sociale norm. En kunnen we de slogan ‘samen krijgen we corona onder controle’ beter inkleuren.
Leg uit waarom we de maatregelen ook alweer doen
Het klinkt misschien basaal, maar leg ook uit waarom we ook alweer (basis)maatregelen nodig hebben. En dan heb ik het niet over ‘we moeten besmettingen verminderen’. Natuurlijk is dat ook een reden, maar wel de minst aansprekende reden bij een grote groep gevaccineerden. ‘Houd je aan de basismaatregelen om de druk op de zorg te verlichten’ klinkt anders dan ‘probeer nou wat afstand te houden zodat we binnenkort weer samen naar de kroeg kunnen’. Breng de motivatie dichtbij de mensen. Leef je in in wat voor hen belangrijk is en maak daar gebruik van. Want dan krijgen we corona samen onder controle.