Je hebt het vast wel eens meegemaakt: er werd een opmerking over jou gemaakt, je reageerde daarop en vervolgens was het (bijna) ruzie. Ook al had je waarschijnlijk helemaal geen kwaad in de zin. Waarschijnlijk kwam die onenigheid doordat jouw face work botste met die van de andere spreker. In dit artikel leg ik je uit wat dat betekent en hoe je ervoor kunt zorgen dat communicatie voortaan soepeler verloopt.
De basis: wat is face work
Jij en ik willen zo goed mogelijk voor de dag komen. Of het nu gaat om jezelf presenteren of jouw rol in een gesprek, je wilt niet dat jouw zelfbeeld wordt aangetast. Onbewust ben je daardoor van alles aan het doen om jezelf zo goed mogelijk neer te zetten. Deze handelingen worden bedoeld met face work. Of vrij vertaald: je gezicht redden. Dit speelt vooral wanneer iemand een opmerking maakt die negatief kan worden opgevat.
Je gezicht redden
Wanneer iemand een opmerking maakt die je niet leuk vindt, kan dit jouw face bedreigen. Want, als je er niet adequaat op reageert, heeft de ander als het ware gewonnen en wordt jouw zelfbeeld aangetast. Het gevolg is dat mensen reageren op een opmerking om wat aan dat bedreigde zelfbeeld te doen. Oetzel, Ting-Toomey, Yokochi, Masumoto en Takai (2000) hebben drie strategieën beschreven die veel mensen toepassen om hun gezicht te redden.
Face work strategieën
De eerste strategie is de dominante variant. Krijg je een vervelende of negatieve opmerking naar je hoofd geslingerd, dan ga je vol in de tegenaanval. Het gevolg is vaak onenigheid en een slechte onderlinge verstandhouding. Kies deze strategie daarom alleen als je echt bedreigd wordt qua zelfbeeld en je weinig te verliezen hebt.
Peter: ‘Hey, zit je weer eens lekker niets te doen op kantoor?’
Gert: ‘Waar bemoei je je mee, laat me met rust!’
De tweede manier om je zelfbeeld te redden is de strategie van ontwijken. Deze variant is een stuk minder agressief dan de vorige en vooral geschikt om relaties goed te houden. Je mijdt conflicten en neemt de opmerking luchtig op, alsof het je weinig doet.
Peter: ‘Hey, zit je weer eens lekker niets te doen op kantoor?’
Gert: ‘Ah, ziet dat er zo uit? Nou, even pauze is ook wel lekker toch?’
Bij de derde variant ga je helemaal mee in de negatieve opmerking van de tegenpartij. Je omarmt deze en zet vol in op een goede relatie tussen jou en en je gesprekspartner. Ontkennen of ontwijken is er niet bij, je geeft volledig toe.
Peter: ‘Hey, zit je weer eens lekker niets te doen op kantoor?’
Gert: ‘Ja, dat klopt, je hebt gelijk. Eventjes lekker niets doen.’
Cultuurverschillen bepalen deels welke strategie je kiest
In de westerse wereld leven we een stuk individueler dan bijvoorbeeld in Azië of Zuid-Amerika. Met als gevolg dat we vaker kiezen voor de dominante strategie. Vooral omdat we blijkbaar weinig te verliezen hebben en niet de relatie van een hele groep hoeven te onderhouden. Zeker in Nederland passen we deze strategie vaak toe en noemen we het dan ‘direct’. Maar wanneer je af en toe eens kiest voor de ontwijkende of omarmende strategie, zul je zien dat gesprekken veel soepeler lopen. In culturen waar het groepsgevoel boven het individu gaat, is dit sowieso al gebruikelijk.
Herkennen van face work helpt
Nu je de drie belangrijkste face work strategieën kent, kun je ze ook gaan toepassen én herkennen. Wanneer jij in een vervelende verbale situatie terechtkomt, weet je nu hoe je daar soepeler uit kunt komen. Tegelijkertijd is het herkennen van de strategieën ook van belang, immers, daarmee kun je ontdekken waar jouw gesprekspartner mee bezig is. Moet de relatie vanuit hem of haar ook goed blijven of maakt het de tegenpartij weinig uit. Aan de hand van die keuzes, kun jij ook je strategie bepalen. Het is niet voor niets dat vaak gezegd wordt dat conversaties een spel zijn tussen twee partijen. Als het gaat om face work is dit zeker het geval.
Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.
Bronnen
Ting-Toomey, S. & Kurogi, A. (1998). Facework competence in intercultural conflict: an update face-negotiation theory. International Journal of Intercultural Relations, 22, 187-225.