Het klimaat verandert, dat kunnen we allemaal om ons heen zien. Enorme bosbranden, hevige overstromingen, langere perioden van droogte. En dat is al lang geen ver-van-ons-bed-show meer, ook in Nederland hebben we hier vaker mee te maken. Dat we ons hierop moeten aanpassen is duidelijk, waarbij bedrijven en de overheid een belangrijke voortrekkersrol kunnen vervullen. Maar niet iedereen vindt dat ze dat voldoende doen. Bijvoorbeeld actiegroep Extinction Rebellion. Deze maand blokkeerde de groepering voor de 40e keer een snelweg. Maar waar eerder mensen hier nog begrip voor hadden, is het sentiment behoorlijk tegen XR gekeerd. Weg draagvlak. Hoe heeft Extinction Rebellion dat zelf veroorzaakt en hoe zou het communicatief beter kunnen?
Klimaatdemonstraties in Nederland
In Nederland kennen we al langer klimaatdemonstraties. Bijvoorbeeld door Greenpeace of Milieudefensie. Maar sinds de introductie van Extinction Rebellion in ons land, in 2019, lijken de acties verhard. Waar het begon met demonstraties bij het hoofdkantoor van Shell of de Gasunie in Groningen, werd al vrij snel het bezetten van belangrijke verkeersaders de tactiek. Met als achterliggend idee dat ontwrichtende acties zorgen voor aandacht en dus ook aandacht voor de boodschap van de activisten. De pers maakt steevast meldingen van de demonstraties, dus in dat opzicht werkt de aanpak van XR.
Demonstreren of frustreren, draagvlak?
Het demonstratierecht is een groot goed in Nederland. Iedereen heeft het recht om een demonstratie aan te vragen. Vervolgens wijst de betrokken gemeente een locatie aan waar dit op een veilige en verantwoorde manier kan gebeuren. Demonstreren op een snelweg valt daar niet onder en is strafbaar. Toch kiest Extinction Rebellion steevast voor deze aanpak. En wordt er geschermd met het argument ‘het klimaat is te belangrijk om voor op te komen en dus is het noodzakelijk dat we aandacht genereren’. Dat werkte in het begin, maar inmiddels is het publieke sentiment flink gedraaid.
Parallel met boerenprotesten
Wie de klimaatdemonstraties van XR vergelijkt met de boerenprotesten van 2019 en 2020, ziet een parallel. Eerst is de publieke opinie positief en is er sprake van sympathie voor de demonstranten. Actie is nodig en daarom zijn ontwrichtende acties gerechtvaardigd. Maar als het te lang duurt, er geen verandering van toon komt en de acties alleen maar lijken te verharden, ebt sympathie langzaam weg en verandert dit in antipathie. Langzaam verdwijnt het draagvlak. Dat gebeurde bij de boerenprotesten en nu ook bij de klimaatdemonstraties van Extinction Rebellion.
Zijn mensen dan klimaatdemonstraties moe?
Nee, dat is niet het geval. Uit een peiling van RTL4, bij Renze, bleek dat veel mensen zich wel degelijk zorgen maken over het klimaat. En dat ze achter acties staan om de overheid en bedrijven op te roepen om meer te doen in de strijd tegen klimaatverandering. Maar tegelijkertijd zijn mensen de ontwrichtende acties wel zat. En brokkelt de steun hiervoor snel af. En ook op politiek niveau schiet XR zichzelf in de voet. De Tweede Kamer wil bijvoorbeeld de belastingvoordelen voor de organisatie als goed doel afnemen. Omdat de opvatting is dat het niet langer gaat om een goed doel, maar om een activistische beweging. En die zou geen aanspraak kunnen maken op belastingvoordeel.
Wat kan Extinction Rebellion doen voor draagvlak?
Een uitdaging bij nieuws over klimaatverandering is dat mensen vaak wel zelf iets willen doen, maar lang niet altijd goed weten wat ze zelf kunnen. De aanpak van Extinction Rebellion richt zich vooral op de overheid en bedrijven. En natuurlijk is het zo dat die ook een grote stap moeten zetten in de goede richting. Maar daardoor lijkt het voor het grote publiek dat het vooral en alleen van die twee partijen afhangt. Terwijl ook kleine beetjes kunnen helpen. Als XR weer sympathie wil terugwinnen, is het aan te raden om terug te gaan naar de basis: het vertellen van het klimaatverhaal. Leg uit wat het probleem is, welke partijen aan de slag moeten, hoe dat door te vertalen is naar ieder individu.
Stoppen met grote demonstraties?
Eén van de speerpunten van XR is het houden van demonstraties. En om aandacht te blijven genereren is dat zeker ook belangrijk. Maar ontwrichtende acties hebben nu juist een averechts effect. Ook omdat deze acties doorgaans weinig impact hebben, vanwege het lage profiel van een organisatie als XR (Jungherr, Wuttke, Mader & Schoen, 2021). Overlast voert nu de boventoon en vanuit de overheid is er slim communicatief omgegaan met het gegeven dat ambulances werden geblokkeerd door de demonstraties. Het grote publiek kan dit niet direct controleren, maar het zorgt er wel voor dat mensen tegen XR en snelwegblokkades zijn. Het zou Extinction Rebellion helpen om zich ook meer te richten op individuele acties tegen klimaatverandering.
Hoe dan?
Als je wilt dat bijvoorbeeld de overheid stopt met fossiele subsidies of dat ING stopt met fossiele financiering, kun je in je communicatie mensen ook laten zien hoe je minder gebruik maakt van fossiele brandstoffen. Voer als actiegroep het gesprek met grote bedrijven, zorg voor aandacht met niet ontwrichtende demonstraties en richt je in de communicatie op alternatieven op individueel niveau. Laat zien waar mensen dan terecht kunnen, hoe ze zelf een steentje bij kunnen dragen en maak het weer tot een ‘dichtbij-mijn-bed-show’. Zo komt het draagvlak langzaam terug.
Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.
Bronnen
Jungherr, A., Wuttke, A., Mader, M. & Schoen, H. (2021). A source like any other? Field and survey experiment evidence on how interest groups shape public opinion. Journal of Communication, 71, 276-304