Tijdens corona was het rustig op de wegen en op het spoor. Omdat vrijwel iedereen vanuit huis werkte, waren er nauwelijks files en was het niet zo druk in de treinen. De hoop en de verwachting was dat dit zo zou blijven na corona, aangezien we het thuiswerken massaal hadden omarmd. Inmiddels zijn we weer op het niveau van voor corona. Niet alleen op de weg, maar ook in de trein is het ontzettend druk. En dan vooral tijdens de spitsuren. Toename van mensen die het OV gebruiken lijkt goed, ook met het oog op klimaatverandering. Stimuleren dus zou je zeggen. Maar of dat lukt met de communicatie van de NS is maar zeer de vraag.
Drukte tijdens de spits
Wie ‘s ochtends naar zijn werk de trein pakt, kan op bepaalde trajecten een zitplaats wel vergeten. Vooral in de spits is het een drukte van jewelste, waarbij de dinsdag en donderdag de drukste dagen zijn. Tegelijkertijd is er overdag maar een bezetting van ongeveer 30% in de treinen. Het klinkt dus logisch om wat meer te spelen met werktijden, bijvoorbeeld door het gesprek te voeren met werkgeversorganisaties. En dat de Nederlandse Spoorwegen daar volop inzetten. De directeur van het bedrijf, Wouter Koolmees, kiest een andere strategie: een spitsheffing.
Het plan
Om de drukte in de spits te vermijden, moeten treintickets tijdens de spitsuren vanaf 2026 tientallen procenten duurder worden. Ga je met de trein buiten de spits om, dan ben je juist goedkoper uit. Dat klinkt als een goed plan om de spits te ontlasten. Maar of het effectief is, is de vraag. Veel werknemers krijgen hun reiskosten vergoed of hebben een business card. Dan maakt een prijsstijging voor hen niet veel uit. En daarnaast heeft niet iedereen de keus om eerder of later te beginnen. Als de werkgever jou uiterlijk om 9.00u op kantoor wilt hebben, zul je toch in de spits moeten reizen.
Communicatie van de NS
‘NS-baas Wouter Koolmees wil treinkaartjes in de spits tientallen procenten duurder maken’ kopte de Volkskrant afgelopen zaterdag. Met dit frame, een tactiek waarmee je taalkundig gezien een bepaald perspectief kiest, zullen lezers niet gestimuleerd worden om vaker de trein te pakken. Wat toch al een opgave is omdat de trein vaak duurder is dan de auto voor een retourtje. Maar mocht je overwegen om de trein te pakken, dan is een forse prijsverhoging daarvoor geen stimulans. Veel mensen zullen ook alleen het stukje ‘tientallen procenten duurder maken’ oppikken, waarbij ‘in de spits’ wegvalt.
Spitsheffing of korting?
Het is voer voor discussie wat beter werkt als je mensen in spitsuren uit de trein wilt krijgen. Communiceren dat de spitstarieven duurder worden of het frame kiezen ‘reis voordelig buiten de spits’. De NS heeft al een dalvoordeel abonnement, waarvoor je € 50,- per jaar betaalt en vervolgens buiten de spits om 40% korting krijgt. Dat scheelt aanzienlijk. Toch zie je vrijwel geen communicatie of promotie voor dit abonnement. Een gemiste kans, aangezien Koolmees ook aangeeft dat reizigers onmisbaar zijn voor de NS. Dan moet je ze niet de auto injagen met onhandige communicatie.
Zijn er andere manieren?
Natuurlijk kan een prijsprikkel een effect hebben op het reizigersgedrag. Maar zoals eerder aangegeven, als de daadwerkelijke reiziger niet zelf betaalt, heeft dat weinig zin. In gesprek met werkgeversorganisaties zal meer helpen, maar ook in de communicatie is er genoeg mogelijk. Meer aandacht voor de dalurenabonnement of bijvoorbeeld het uitlichten van mensen die buiten de spits rijden en welke voordelen dat hen brengt. Zodat je zelf ook ziet en hoort wat het je oplevert om de spits te mijden. Want uiteindelijk is een drukke trein natuurlijk vervelend, maar uren in de file staan met de auto is ook geen fijn alternatief. Dus zullen de meeste mensen best gevoelig zijn voor goede voorbeelden van reizigers die de spits mijden en daardoor een stuk relaxter kunnen reizen.
Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.
Bronnen
Lazarus, R. S. (1991). Emotion & Adaptation. Oxford: Oxford University Press.