Iedere dag brengen we gemiddeld bijna twee uur door op social media. Of het nu gaat om actief berichten plaatsen, simpelweg door je tijdlijn heen scrollen of posts liken, we doen het 107 minuten lang. Waarbij jongeren hier nog flink overheen gaan met dagelijks 156 minuten op de socials. Dan is de kans natuurlijk groot dat je ook nieuwsberichten tegenkomt. Berichten die waar zijn én headlines die nergens op slaan. Met andere woorden, het is navigeren tussen feiten en fake news. Ondanks dat dit niet nieuw is, blijven we nog steeds maar matig neppe berichten herkennen. Hoe kan daar verandering in komen?
Fake news herkennen
Het wordt steeds belangrijker om neppe berichten te herkennen. Immers, voor je het weet beland je in een vicieuze cirkel van onzinberichten, waardoor je een beeld van de wereld krijgt dat niet klopt. Gelukkig zijn er volop tips om nepnieuws te ontdekken, maar nog altijd hebben veel mensen hier moeite mee. Dat is lastig, want het kan ontwrichtende gevolgen voor de samenleving hebben. Denk maar eens aan het nepnieuws rond de coronavaccins en vervolgens de bereidheid om je te laten inenten. Of denk maar eens aan de situatie in Oekraïne, wat is waar en wat niet?
Mogelijke oplossing, inoculation theory?
Roozenbeek, Van der Linden, Goldberg, Rathie en Lewandowsky (2022) zijn verder in het fake news gedoken, op zoek naar manieren om ons beter te wapenen tegen dit nepnieuws. Ze kwamen daarbij uit bij de inoculation theory. Deze sociaal-psychologische theorie gaat erover dat je jezelf kunt beschermen tegen beïnvloeding op dezelfde manier als een vaccin. Door jezelf bloot te stellen aan een zwakker voorbeeld van een mogelijke bedreiging, ben je vervolgens klaar voor de echte beproeving. Oftewel, je zorgt ervoor dat jouw houding of geloof in iets niet beïnvloed wordt doordat je mogelijke beïnvloeding kunt herkennen.
Hoe hebben ze dat onderzocht?
In het onderzoek hebben Roozenbeek et al. (2022) vijf korte video’s gemaakt die ieder een andere veelgebruikte techniek van fake news behelsde. Het gaat manipulatief emotioneel taalgebruik, een incoherent verhaal, onjuiste tweedelingen, zondebok aanwijzen en het gebruik van drogredenen. Proefpersonen werden vervolgens verdeeld over één van deze video’s of een neutrale video en kregen daarna 10 Facebook- of Twitterberichten te zien. Waarbij sommige berichten nep waren en sommige echt. Aan de proefpersonen de taak om het nepnieuws te onderscheiden van het echte nieuws.
Wat kwam eruit?
De onderzoekers ontdekten dat proefpersonen die een korte video over een fake news techniek hadden gezien, significant beter waren in het herkennen van nepnieuws dan proefpersonen die niet zo’n video hadden bekeken. De technieken van manipulatie werden eerder geïdentificeerd, zowel in een proefopstelling als tijdens een praktijkstudie in de echte wereld, via YouTube. Gezien de grootte van het onderzoek, met bijna 30.000 deelnemers, kunnen we daarmee zeggen dat het voorbereiden op nepnieuws helpt bij het daadwerkelijk herkennen ervan.
Kanttekening: duur van het effect
De bevinding van Roozenbeek et al. (2022) is bemoedigend, omdat de inoculation theory een belangrijke rol zou kunnen spelen in het beter herkennen van nepnieuws. Wel is het nog de vraag of we ook op de lange termijn beter fake news kunnen onderscheiden. In het onderzoek is een tijdsspanne van 24 uur aangehouden, het is niet bekend of we ook op langere termijn beter in staat zijn om onjuiste berichten te herkennen na het zien van video’s over de technieken van nepnieuws. Dat moet verder worden onderzocht.
En in de praktijk?
Als je beter in staat bent om nepnieuws te herkennen wanneer je korte video’s hebt bekeken over de manipulatieve technieken die daarbij gebruikt worden, dan lijkt het verstandig om hier van jongs af aan op te trainen. Bijvoorbeeld op school, waarbij je binnen een les maatschappijleer goed gebruik kunt maken van dergelijke video’s. zodat je vanaf jonge leeftijd getraind wordt op het herkennen van nepnieuws. Belangrijk, want de kans is groot dat de hoeveel fake news alleen maar verder zal toenemen naar de toekomst toe. En niet alleen voor kinderen is het belangrijk om dit beter te herkennen, ook volwassenen doen er goed aan om zich beter voor te bereiden op het herkennen van onjuiste berichten. Ook voor hen zou de inoculation theory uitkomst kunnen bieden, bijvoorbeeld door regelmatig video’s over de nepnieuwstechnieken te bekijken.
Meer weten over dit onderwerp of andere artikelen op deze site? Stuur me een mail.
Bronnen
Roozenbeek, J., Van der Linden, S., Goldberg, B. Rathje, S. & Lewandowsky, S. (2022). Psychological inoculation improves resilience against misinformation on social media. Science Advances, 8, 34.